Antwerpen kan in 2024 terugkijken op een jaar waarin het hotelaanbod fors gegroeid is. Drie hotels openden onlangs hun deuren. Daarbovenop plant het Hilton Hotel 140 extra kamers bij te bouwen. Dat is goed, zeker omdat tijdens de kerstvakantie toeristen in groten getale afzakken naar ’t Stad. Afgezien daarvan kampt de hotelsector tijdens doorsneeweken met een te lage bezettingsgraad, die onder meer door een tekort aan businessklanten, een verzwakte diamantsector en een Airbnb-plaag wordt veroorzaakt. Kan het nieuwe Antwerpse stadsbestuur hieraan een mouw passen?

Eerst en vooral trok de Antwerp Hotel Association (AHA) onlangs aan de alarmbel omdat de bezettingsgraad van de hotels bergafwaarts gaat. Waar de bezettingsgraad in 2019 nog op 72 procent stond, daalde die in 2023 naar 68,5 procent, ondanks dat Antwerpen vorig jaar met 2,6 miljoen hotelovernachtingen bijna een tiende meer overnachtingen registreerde dan vijf jaar eerder.

In diezelfde periode dikte echter het aantal hotelkamers met 15 procent aan. Na een eenvoudig rekensommetje wijst de hotelvereniging terecht op de vrees dat de verhouding tussen de hotelcapaciteit en de bezettingsgraad verder dreigt scheef te trekken. Volgens AHA-voorzitter Didier Boehlen zijn er simpelweg te weinig toeristen om die kamers te vullen.

Gebrek aan businessklanten

Vooral doordeweeks loopt de bezettingsgraad stevig terug, waardoor de rendabiliteit van hotels in het gedrang komt. Hier knelt het schoentje het sterkst door het gebrek aan businessklanten. Daarom pleit Boehlen voor het aantrekken van grootschalige congressen en zakelijke evenementen om het zakentoerisme nieuw leven in te blazen.

Dit pleidooi krijgt in het recent afgeklopte bestuursakkoord ‘Allemaal Antwerpenaar’ gehoor. In het eerste beleidspunt onder het hoofdstuk toerisme staat er dat het bestuur in samenwerking met het Antwerp Convention Bureau moet inzetten op congrestoerisme opdat de logiessector tijdens de weekdagen meer bezoekers kan ontvangen. “Deze toeristen bezoeken na hun meetings vaak op eigen houtje de stad. Het is daarom van groot belang om deze ervaren reizigers in de watten te leggen. Zij zijn immers toekomstige ambassadeurs van onze stad”, luidt het in het akkoord.

Tanende diamantsector

Hoewel het bestuur meent in te zetten op een hogere bezettingsgraad middels congressen, is er bij het gebrek aan businessklanten mogelijks ook een verband met de almaar zwakkere positie van Antwerpen als de ‘wereldhoofdstad van de diamant’. Dat komt onder meer door de boycot van de import van ruwe diamantstenen uit Rusland, de opkomst van goedkopere labostenen en afhakende Chinese en Amerikaanse klanten.

Historisch gezien is de diamantsector ook een drijvende kracht achter het zakentoerisme. Internationale klanten uit China, India, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten reizen talrijk af naar Antwerpen. Nu de sector minder floreert, kan dit mogelijks invloed hebben op de bezettingsgraad van de omliggende hotels.

Ook dit probleem krijgt erkenning in het bestuursakkoord: “We zetten om het leiderschap als hoofdstad van diamant te behouden en de diamantbewerking te versterken verder in op innovatietrajecten, nieuwe technologieën en ondersteuning van opleidingen tot diamantbewerker.”

Of het nieuwe schepencollege aan de tanende bedrijvigheid een ommezwaai kan geven, is evenwel onzeker. Want wat de horeca in de Diamantwijk betreft, sijpelt dit probleem al veel langer door. Twintig jaar geleden bruiste de wijk en vond je nog tientallen restaurantjes in de buurt. Nu zien de straten er verwaarloosd uit.

Airbnb-plaag

Terugkoppelend naar de bezettingsgraad worden hotels ook geplaagd door het wijdverbreide netwerk van accommodaties op het verhuurplatform Airbnb. Vooral in de Antwerpse binnenstad kiezen recreatieve toeristen vaker voor een 'betaalbare en kleinschalige short-stay' via dit platform.

Tegenover een kleine 6000 hotelkamers telt Antwerpen tegenwoordig bijna 3000 Airbnb-verhuuradressen, wat neerkomt op een stijging van 264 procent in vergelijking met 2016. Wat oorspronkelijk begon met het bottom-up-concept waarbij een particulier zijn appartement voor enkele dagen verhuurt, is dit uitgegroeid tot een miljardenbusiness die historische stadscentra verstoort en de huurprijzen in de omliggende buurten fors doet stijgen. Concreet gaat het om de Airbnb-accommodaties van personen zoals Emma, Lisa of Jonas die worden gepresenteerd als jongeren die hun appartement tijdelijk verhuren, maar zijn het in de werkelijkheid vaak bedrijven die meerdere panden in hun portefeuille hebben.

De wildgroei van Airbnb wordt nadrukkelijk erkend in het bestuursakkoord. “Voor tijdelijke of occasionele logies via een boekingsplatform zoals Airbnb bekijken we hoe we met regelgeving en handhaving de negatieve effecten en de druk op de woningmarkt kunnen beperken”, klinkt het. Daarvoor vraagt het Antwerpse stadsbestuur aan de hogere overheden meer lokale bevoegdheden. Ook maatregelen in andere grootsteden, waaronder een licentiestop, kunnen als inspiratie dienen om deze plaag een halt toe te roepen.

Vervlochten problematiek

De uitdagingen waarmee de Antwerpse hotelsector wordt geconfronteerd, zijn onmiskenbaar met elkaar verweven: een te lage vraag van businessklanten, de impact van de tanende diamantsector, en de concurrentie van Airbnb vormen samen een complexe gordiaanse knoop.

Het nieuwe bestuursakkoord biedt aanknopingspunten, zoals de sterkere focus op zakelijk toerisme en strengere regelgeving rond Airbnb, maar de kritiek van de oppositie dat dit vooral een voortzetting is van de voorbije zes jaar N-VA-bestuur, is niet geheel onterecht. Zonder frisse en gedurfde beleidskeuzes dreigt de stad te verzanden in symptoombestrijding. Daarom is het vooralsnog koffiedik kijken of het nieuwe geelrode schepencollege met een integrale aanpak soelaas kan bieden aan de lage bezettingsgraad.

Door: Cesar Van den Bergh

Foto: Het Antwerpse Hilton Hotel plant 140 extra kamers bij te bouwen.